Psoriatik Artriti Nedir?
Psoriatik artrit (PsA), ankilozan spondilit (AS), reaktif artrit, SpA ilişkili inflamatuvar bağırsak hastalığı (IBH), ayırt edilemeyen (undifferentiated) SpA ve non-radyografik aksiyal SpA’nın oluşturduğu spondiloartrit (SpA) grubunda kronik inflamatuvar kas-iskelet sistemi hastalığıdır.
Dünya genelinde psoriazis prevalansı %0,2-6,5 arasında değişmektedir. Psoriazis hastalarının %6-41’i zamanla PsA geliştirir. Çoğu hastada deri belirtileri önce gelişir, ardından artrit ortaya çıkar. Fakat bazı hastalarda deri ve eklem bulguları birlikte görülebilir. %10-15 psoriazis hastasında ilk bulgu artrit olarak bulunmuştur.
PsA’nın beş domain’i vardır; bunlar periferik artrit, aksiyal hastalık, deri ve tırnak bulguları, daktilit ve entezittir. Psoriazis hastalarının %2,7’si PsA ve %2-5’i sadece aksiyal hastalık geliştirmektedir. Aksiyal hastalık geliştirenleren PsA hastalarının büyük bir kısmı da periferik artrit geliştirmektedir. Diğer taraftan ise, AS hastalarının yaklaşık %10’unda psoriazis görülür. PsA’da aksiyal hastalık, uzun hastalık süresinde %25-70 hastada, erken hastalık döneminde %5-28 hastada görülmektedir.
PsA’da Kalıtımın Rolü Nedir?
Psoriazis ve PsA yüksek oranda kalıtsaldır. Psoriazis %50-90 oranda PsA ise %80-100 oranında kalıtsaldır. Her iki hastalık da genellikle kardeşlerde ve birinci derece akrabalarda sırasıyla %4-19 ve %30-49 oranında görülür.
HLA- C*06:02 alleli psoriazis için yüksek genetik riski gösterirken HLA- B allelleri “PsA spesifik genler” olarak kabul edilir. HLA- B*27 allelleri ile PsA arasında ve HLAC*12–HLA- B*38 ve HLA- C*06–HLA- B*57 haplotipleri ile yine PsA arasında ilişki vardır. SpA’nın önemli genetik varyantı olan HLA- B*27 psoriatik artrit ile ilişkili iken psoriazis ile ilişkili değildir.
PsA’nın Ortaya Çıkıştaki Klinik Tablosu Nasıldır?
PsA kadınlarda ve erkeklerde eşit derecede görülür. Hastalığın erken evrelerinde psoriazisin tırnak bulgularına ek olarak eklemlerde ağrı (bel ağrısı, ayak ağrısı vb.), halsizlik ve tutukluk gibi özgün olmayan belirtiler vardır. Hastalık ilerledikçe PsA’nın beş domain’i tamamlanır.
Periferik artritin dağılımı, ≤4 eklemi tutan asimetrik oligoartritten simetrik poliartrite (≥5 eklemi tutan) kadar değişkenlik gösterir. En sık distal interfalangeal eklemler etkilenir; bazı hastalarda sadece bu eklemler tutulabilir. Aksiyal hastalık varsa genellikle periferik artrit ile birliktedir.
Entezit, tendon veya ligamanın kemiğe bağlandığı yerde inflamasyon olmasıdır. PsA hastalarında en sık Aşil tendonda ve plantar fasyanın kalkaneus kemiğine bağlandığı yerde görülür. Daktilit (sosis parmak) PsA hastalarının yaklaşık %35’inde görülür.
Artritis mutilans, eroziv artritin en son dönemi olup, eklemlerde sublüksasyon ve organizasyon bozukluğuna yol açar. En geniş serilerde görülme sıklığı %5’in altında bildirilmiştir. Parmaklarda teleskop bulgusu ortaya çıkar. Uzun süren hastalıkta görülür.
Yıkıcı hasarları önlemek ve PsA hastalarının yaşam kalitelerini korumak ve/veya yükseltmek için erken tanı ve tedaviye başlamak önemlidir.
Referanslar:
- Singh JA, et. al. 2018 American College of Rheumatology/National Psoriasis Foundation Guideline for the Treatment of Psoriatic Arthritis. Arthritis Rheumatol 2019;71(1):5-32.
- Feld J, et al. Axial disease in psoriatic arthritis and ankylosing spondylitis: a critical comparison. Nat Rev Rheumatol 2018;14(6):363-371.