Karaciğer nakli karaciğer yetmezliği olan hastalara yapılır. Karaciğer yetmezliği iki şekilde karşımıza çıkabilir:
Akut Karaciğer Yetmezliği: Daha önceden bilinen herhangi karaciğer hastalığı olmayan bir kişide ani gelişen ve karaciğer fonksiyonlarının tama yakın kaybı ile karakterize acil bir durumdur.
En sık sebepleri:
- Akut viral hepatitler (hepatit A ve hepatit B virüsleri)
- İlaç entoksikasyonları
- Mantar zehirlenmeleri
- Nedeni bilinmeyen viral hastalıklar olabilir.
Kronik Karaciğer Yetmezliği (Siroz): Çeşitli nedenlere bağlı olarak, uzun dönemde karaciğer hasarı meydana gelen kişilerde görülen, geri dönüşümsüz karaciğer yetmezliği tablosudur. Bu zemin üzerinde gelişen karaciğer kanseri nedeniyle de karaciğer nakli yapılabilir.
En sık sebepleri:
- Kronik hepatit B virüsüdür (HBV) ® Ülkemizde en yaygın görülen nedendir
- Hepatit C virüsü
- Alkol
- Otoimmün hastalıklar (otoimmun hepatit, primer biliyer siroz, primer sklerozan kolanjit)
- Wilson hastalığı
- Budd-Chiari sendromu
- Kriptojenik siroz (nedeni bilinmeyen) olabilir.
Karaciğerin sertleşerek küçülmesi ve üzerinde irili ufaklı nodüllerin (şişliklerin) oluşmasına siroz adı verilir. Karaciğer sirozu; varis kanamaları, sarılık, karında su toplanması (asit), enfeksiyon ve toksik atıkların birikmesiyle koma gibi ölümcül sonuçlara yol açabilir. Bu noktada hayat kurtarıcı tek seçenek hastalıklı karaciğerin alınıp yerine sağlıklı bir karaciğeri nakledilmesidir. Ancak bu şekilde yapılan bir organ nakli ile hastanın hayatı kurtarılabilir.
Karaciğer hastalığının en belirgin özelliklerinden biri sarılıktır (gözlerin ve derinin sararması). Sarılığa kanda yükselen bilirubin sebep olur. Kronik karaciğer hastalığının belirtileri;
- Sarılık
- Koyu renkli idrar
- Uykuya eğilim, ellerde titreme, bilinç bulanıklığı, koma
- Kan kusma
- Vücutta kolayca morluklar oluşması ve kanamaya eğilim
- Gri ya da kil rengi dışkılar
- Karında su toplanması (asit)
- Aşırı halsizlik
United Network for Organ Sharing (UNOS), 12 yaş veya üzerindeki hastaları Son Evre Karaciğer Hastalığı Modeli (MELD) puanlama sistemini ya da 12 yaşından küçük hastaları Pediatrik Son Evre Karaciğer Hastalığı (PELD) puanlama sistemini kullanarak sınıflandırmaktadır. Karaciğer tahsisi için tıbbi aciliyet, MELD veya PELD skoru veya statüsüne göre (1A veya 1B) belirlenir. Halihazırda öncelik, önceden karaciğer hastalığı olmadan fulminan karaciğer yetmezliği nedeniyle yoğun bakım ünitesinde (YBÜ) yatan ve karaciğer nakli olmadığında yaşam beklentisi 7 günden az olan ya da transplantasyon sonrası 7 gün içinde karaciğerin primer işlevsizliği gelişen 1A statüsündeki hastalara verilmektedir. [2]
MELD ve PELD skorlarının, adayın hastalık şiddetini veya karaciğer nakline erişim olmaksızın 3 aylık ölüm riskini yansıtmasına yöneliktir. Bununla birlikte, bu skorlar, karaciğer nakli olmadığında veya karaciğer hastalığının komplikasyonlarına bağlı ölüm riskini her zaman doğru bir şekilde öngöremez. Bu gibi durumlarda istisna talep edilebilir. Hepatoselüler karsinom (HCC), MELD veya PELD skoru istisnasını gerektiren en yaygın tanıdır. [3]
Referanslar:
- http://www.tonv.org.tr/
- Organ Procurement and Transplantation Network. OPTN Policy 9: Allocation of livers and liver-intestines. OPTN. Available at https://optn.transplant.hrsa.gov/media/1200/optn_policies.pdf. March 1, 2018; Accessed: March 21, 2018.
- Yang JD, Larson JJ, Watt KD, Allen AM, Wiesner RH, Gores GJ, et al. Hepatocellular Carcinoma Is the Most Common Indication for Liver Transplantation and Placement on the Waitlist in the United States. Clin Gastroenterol Hepatol. 2017 May. 15 (5):767-775.e3. [Medline]. [Full Text].